Mündəricat
Məqalə Fatima İsmayılova tərəfindən tərcümə edilmişdir.
Giriş
Yanvar 2006
“Şəxsi Siyasidir” feminist məqaləsi haqqında
“Şəxsi Siyasidir” məqaləsi ilk dəfə 1970-ci ildə “İkinci İldən Qeydlər: Qadın Azadlığı” jurnalında dərc olundu. Sonrakı illərdə Hərəkat daxilində və xaricində yenidən nəşr olunaraq kütləvi şəkildə əldən-ələ ötürüldü. Google-da axtarış verib məqalənin bir çox fərqli dildə müzakirə edildiyini görənə qədər onun bu qədər yayıldığından xəbərim yox idi.
Qeyd etmək istəyirəm ki, bu məqaləyə “Şəxsi siyasidir” başlığını mən verməmişəm. Bildiyim qədəri ilə, Kathie Sarachild bu yazını “İkinci İldən Qeydlər” jurnalının ilk buraxılışında dərc edilə biləcək mümkün məqalələrdən biri kimi gündəmə gətirib və sonra bu başlıq jurnalın redaktorları Shulie Firestone və Anne Koedtə tərəfindən seçilib. Həmçinin, burada “siyasi” seçki siyasəti kimi dar mənada deyil, əksinə sözün geniş mənasında, iqtidar münasibətləri kimi istifadə edilmişdir.
Əslində bu yazı 1969-cu ilin fevralında Gainesville, Floridada yazdığım məktublar kimi başladı. Sonra Cənub Konfransı Təhsil Fondunun (CKTF) qadın məclisinə göndərildi. Bu qrup məni Cənubda qadınların azadlığı layihəsini minimum əmək haqqı qarşılığında araşdıran təşkilatçı kimi görürdü. Yazı Dotti Zellnerin qeydlərinə cavab olaraq yazılmışdı və “Qadın Azadlıq Hərəkatı haqqında Dotinin Fikirlərinə Cavab Fikirlər” adlanırdı. Dotti Zellner fərqindəliyin artırılmasının sadəcə terapiya olduğunu iddia edən, yeni müstəqil QAH-ın (Qadın Azadlığı Hərəkatı) həqiqətən “siyasi” olub-olmamasını sorğulayan başqa bir işçi idi.
Baş verənlər 1969-cu ilin əvvəlində radikal feminist ideyalara qarşı heç də yeni münasibət sayılmazdı. QAH qrupları artıq ölkə və dünya miqyasında yaranmaqda idi. İçində yetişdiyimiz radikal hərəkatlardan olan Vətəndaş Hüquqları, Anti-Viyetnam Müharibəsi, Keçmiş və Yeni Sol qruplarında da üstünlüyü kişilər təşkil edir və ümumən qadın azadlığı məsələsində təşvişə düşürdülər. Xüsusilə də sadiq müdafiəçisi olduğum, sürətlə böyüyən müstəqil qadın azadlıq hərəkatı kabusu diqqət mərkəzində idi. Mississippi Vətəndaş Hüquqları Hərəkatında on ay keçirdikdən sonra Nyu-Yorka gələndə SCEF-i daha yetkin və mütərəqqi qruplardan biri kimi görürdüm. Həm də New Deal günlərindən bəri onun irqi, iqtisadi və siyasi ədalət işində kifayət qədər yaxşı keçmişi var idi, buna görə də 1966-cı ildə Nyu-York ofis meneceri kimi onun heyətinə qatıldım. SCEF Nyu-York Radikal Qadınlarına Nyu York ofisində görüşlərini keçirməyə və mənim tələbimlə Cənubda qadın azadlığı layihəsini hazırlamaq üçün tədqiqatlara şərait yaratdı. Bununla belə, SCEF işçilərinin bir çoxu, həm kişilər, həm də qadınlar düşünürdülər ki, qadınların bir araya gələrək istismar hallarını müzakirə etdikləri fərqindəliyin artırılması qrupları “sadəcə şəxsi məsələlərdə dərin düşüncələrə dalmaq” və qətiyyən “siyasi olmayan” “şəxsi terapiya”dır.
Bəzi hallarda kişilər qadınların istismar olunduğunu (lakin sadəcə “sistem” tərəfindən) və bizim bərabər iş üçün bərabər maaş və bəzi digər “hüquqlarımız”ın da olduğunu qəbul edirdilər. Amma “şəxsi problemlərimizi”, xüsusən də seks, xarici görünüş və abort kimi “bədənlə əlaqədar məsələləri” ictimai arenaya çıxarmağa çalışdığımız üçün bizi həmişə alçaldırdılar. Kişilərin ev və uşağa qayğı ilə əlaqədar işləri qadınlarla bölüşməsi tələblərimiz də qadınla kişisi arasındakı şəxsi problem hesab olunurdu. Əksini düşünənlər isə iddia edirdilər ki, əgər qadınlar sadəcə “özləri üçün ayağa qalxsa” və öz həyatları uğrunda daha çox məsuliyyət götürsələr, qadın azadlığı üçün müstəqil hərəkata ehtiyac qalmayacaq. Əlavə edilirdi ki, sadəcə susub üzərimizə düşəni etsək, şəxsi təşəbbüsün həll edə bilmədiyini də “inqilab” özü həll edəcək. Allah eləməsin, birdən bütün diqqəti kişilərin qadın istismarından faydalandığına yönəldərik.
Qadın Tərəfdarı Xətti elə bu nöqtədə, qadın fərdləri istismar edildiyinə görə günahlandırmaq əvəzinə, hərəkat olaraq kişi dominantlığına qarşı mübarizə aparmağın zəruriliyini vurğulamaqla meydana daxil oldu. Eyni zamanda o, qadınların davranışlarının səbəblərinə real, materialist təhlil verməklə bunu spiritual, psixoloji, metafizik və psevdo-tarixi izahlarla təhlil edən köhnə Anti-Qadın xəttinə qarşı da meydan oxudu. (Materialist dedikdə, “istehlak mallarına olan arzu” mənasında deyil, marksist materialist (reallığa əsaslanan) mənasında nəzərdə tuturam.) “Qadınlar istismar olunur, onlar xəstə deyillər” mövqeyi diqqəti fərdi mübarizədən kənarlaşdırıb qrup və ya sinif mübarizəsinə yönəldərək kişi dominantlığının öhdəsindən gəlmək üçün müstəqil QAH-ın zəruriliyini ortaya çıxartdı.
Qadın Tərəfdarı Xətti “Qadınlar cəmiyyət onlara necə öyrədirsə, elə də davranırlar” iddiası ilə qadın istismarını izah etməyə çalışan “cins əsaslı rol nəzəriyyəsi”nə meydan oxumağa da kömək etdi. (Hamımız bizə öyrədilən və bir vaxtlar inkar etdiyimiz məsələlər haqqında onları düşünməyimizə və ya etməyimizə mane olan qüvvələr aradan qaldırıldıqdan sonra düşünə bilərik.) Məhz fərqindəliyin artırılması Qadın Tərəfdarı Xəttinin yaranmasına gətirib çıxardı. O, qadın istismarından “faydalananların” araşdırılmasına və öz təcrübələrimizin təhlilinə əsaslanan elmi izahı ilə bunu bacardı. İstismara məruz qalmaq bizim günahımız deyil – bunu başa düşmək, o dövrün dili ilə desək, bunun “uydurma” olmaması – bizə həm daha çox cəsarət, həm də azadlıq uğrunda mübarizə aparmaq üçün daha möhkəm və real təməl verdi.
“Şəxsi Siyasidir” yazısı və onun ehtiva etdiyi nəzəriyyə döyüşün qızğın vaxtında SCEF və radikal hərəkatın qalan hissəsinin hücumlarına qarşı cavabım idi. Düşünürəm ki, bu məqalə mübarizənin məhsulu kimi xeyli vacibdir. Belə ki, bu, yalnız mənim SCEF-dəki mübarizəm deyil, həm də müstəqil QAH-ın onu dayandırmağa və ya daha az təhlükə yaradan istiqamətlərə yönləndirməyə çalışanlara qarşı mübarizəsidir.
Bu nəzəriyyə həm də təkcə mənim şüurumun məhsulu deyil. O, bir hərəkat (Qadınların Azadlıq Hərəkatı) və bu hərəkat daxilindəki xüsusi qrup (Nyu-York Radikal Qadınlar) və onların daxilində, bəzən də Qadın Tərəfdarı Xətti fraksiyası kimi adlandırılan konkret bir qrup qadının əməyinin məhsuludur.
Əlbəttə, New York Radikal Qadınları və daha geniş feminist hərəkatı içərisində elə qadınlar var idi ki, ta əvvəldən fərqindəliyin artırılmasına etiraz edir və qadınların beyninin yuyulduğunu, onların öz istismarlarına şərik olduqlarını iddia edirdilər. Onların bu cür arqumenti siyasi deyil, sosioloji və psixoloji əsaslara söykənirdi. Amma onlar da Qadın Tərəfdarı Xətti nəzəriyyəsinin formalaşdırılmasına fayda verdilər. Dövrün “standart müdrikliyi”ni bizə qarşı mübahisələndirib bizi yeni nəzəriyyəni aydınlaşdırmağa, dəqiqləşdirməyə, təkmilləşdirməyə və daha aydın ifadə etməyə vadar etdilər. Bununla da nəzəriyyəmiz daha geniş şəkildə yayıla bildi. Nyu-York Radikal Qadınları yığıncaqlarından sonra Qadın Tərəfdarı Xətti fraksiyası adətən yaxınlıqdakı möhtəşəm dondurmalı alma piroqu təqdim edən Miteras restoranına gedərdi. Orada gecə saat iki-üçə kimi görüşün necə keçdiyini və səsləndirilən fikirləri canlı debatlarla qızğın şəkildə müzakirə edər, gah bir-birimizə meydan oxuyar, gah da həmfikir olardıq.
“Şəxsi Siyasidir”in yazılmasından altı ay əvvəl 1968-ci ilin sentyabrında baş verən Miss Amerika Etirazı bir daha göstərdi ki, hər hansı bir qrupa daxil olmadan fəaliyyət göstərmək məsələsində niyə Qadın Tərəfdarı Xətti nəzəriyyəsi bu qədər vacibdir. “Miss Amerika Etirazının Tənqidi” başlıqlı digər bir məqalədə “yarışma iştirakçıları da daxil olmaqla BÜTÜN qadınlar gözəllik standartları altında əzilir“ mesajımızın etirazçıların Anti-Qadın fraksiyası tərəfindən necə gözdən salındığı haqqında yazdım. “Var Gücünlə, Miss Amerika” və “Miss Amerika Yekə bir Dolğudur” kimi lövhələr qadınlara saxta gözəllik standartları tətbiq edən kişilər və müdirlər əvəzinə yarışmaçıları bizim düşmənimizə çevirdi.
Yaxşı siyasi nəzəriyyənin açarı siyasi mübarizə və ya debatdır. Nəzəriyyə real həyatda sınaqdan keçirilənədək – bəzən onlar haqqında düşünmək maraqlı olsa belə – sadəcə söz yığınıdır. Bir çox nəzəriyyə həyata keçirildikdə həm müsbət, həm mənfi gözlənilməz nəticələrə səbəb olmuşdur.
“Şəxsi Siyasidir” yazısını bugünkü ağlımla yenidən yazsam, necə dəyişdirərdim deyə düşünərkən onun zaman və təcrübə sınağından belə yaxşı keçməsinə təəccübümü gizlədə bilmədim. Amma hələ də məqalədə əlavə izaha ehtiyacı olan – sinif anlayışının sadələşdirilmiş tərifi kimi – və xırdalıqlarına varmaq istədiyim bir neçə məqam var. Onlardan məni ən çox narahat edən ikisini nəzərdən keçirək:
“Qadınlar təkbaşına mübarizə aparmamaqla ağıllı davranırlar” və “Evdə olmaq iş dünyasının xoşagəlməz rəqabəti içərisində olmaqdan heç də pis deyil.”
Qadın Tərəfdarı Xəttini şərh edərkən bəzilərinin qeyd etdiyi kimi, birinci ifadə o demək deyil ki, qadınlar ümumiyyətlə mübarizə aparmamaqla ağıllı davranırlar. Bəzən mübarizənin nəticəsi istismarın özündən daha ağır olduğu və ya ona qalib gəlməyin mümkün olmadığı hallarda qadınlar təkbaşına mübarizə aparmamaqla əslində ağıllı davranırlar. Bununla yanaşı, fərdi mübarizə də bizə bəzi şeylər qazandırır və QAH zəifləyəndə və ya görünürlüyünü itirəndə əlimizdən gələnin ən yaxşısı elə fərdi mübarizə olur. Biz bütün hallarda israr etməliyik. QAH öz yüksəlişini yaşadığı vaxtlarda belə biz istismar olunmağa davam edirik və bu, adətən evimiz kimi tədric olunmuş şəraitlərdə baş verir. Buna görə də Hərəkatın uğrunda mübarizə apardıqlarını həyata keçirmək üçün hələ də fərdi tədbirlərə ehtiyac duyulur. Lakin fərdi mübarizə həmişə məhduddur və kişi hegemoniyasına son qoymaq üçün hazırkı Hərəkatdan daha güclüsünə ehtiyacımız var.
İkinci məqamda mən Susan B. Anthony ilə eyni fikirdəyəm ki, qadının azad olması üçün “özünə aid pul kisəsi” olmalıdır. Qadınlar cəmiyyətdə işçi qüvvəsi kimi iştirak etmədən müstəqil ola bilməzlər. Bu, həm də ictimai uşaq baxımı və qadın bərabərliyini nəzərə alaraq iş yerinin yenidən təşkil edilməsi uğrunda mübarizədə birləşmək deməkdir; eyni zamanda kişilərin ev işləri və uşaq baxımı məsələlərində israrla iştirakını tələb edir ki, qadınlar hər şeyi etmək etmək məcburiyyətində qalmasın.
Kaş, “Şəxsi Siyasidir” və “Qadın Tərəfdarı Xətti”nin dəyişdirilib sui-istifadə edildiyi bütün yolları əvvəlcədən təxmin edə bilsəydik. Qadın Tərəfdarı Xəttinə aid radikal feministlərin formalaşdırdığı əksər nəzəriyyələr kimi, bu fikirlər də dəyişdirildi, parçalandı, hətta yanlış yozularaq özünün orijinal, radikal niyyətinə qarşı istifadə edildi. Qəbul edirik ki, nəzəriyyələr də digər məsələlər kimi real dünyada zərbələrə məruz qalmalıdır. Amma çoxumuz onları revizionizm və sui-istifadəyə qarşı müdafiə etməli olduğumuzu itirdikdən sonra öyrəndik.
Növbəti hissə, “Şəxsi Siyasidir” əsərinin orijinal versiyasıdır. “İkinci İldən Qeydlər: Qadın Azadlığı“ jurnalının 1970-ci il antologiyası üçün qeydlərdən Shulamith Firestone and Anne Koedt tərəfindən redaktə edilmişdir.
Şəxsi Siyasidir
Fevral 1969
Bu məqalə üçün Sol müzakirələrində adətən tez-tez vurğulanan bir məqama, yəni, “terapiya”ya qarşı “terapiya və siyasət” məsələlərinin üzərində durmaq istəyirəm. Bunun digər adı “şəxsi”yə qarşı “siyasi”dir və belə güman edirəm ki, ölkə miqyasında inkişaf etdiyi üçün artıq başqa adları da mövcuddur. Bu qruplardan New Orleans qrupunu hələ ziyarət edə bilməmişəm, amma bir ildən çoxdur ki, Nyu York və Gainesville qruplarında iştirak edirəm. Bu qrupların hər ikisi özlərini “daha çox siyasi” görən qadınlar tərəfindən “terapiya” və “şəxsi” qruplar adlandırılır. Buna görə də dırnaqarası terapiya qrupları haqqında öz təcrübəmə əsaslanaraq danışmalıyam.
“Terapiya” sözünü məntiqi olaraq açıqlasaq, sözün özü açıq-aşkar yanlış adlandırmadır. Terapiya kiminsə xəstə olduğunu və müalicənin, yəni, həll yolunun şəxsi müstəvidə olduğunu mümkün sayır. Bu məsələdə məni ilk növbədə narahat edən budur ki, mənim və ya hər hansı bir qadının müalicəyə ehtiyacı olduğu düşünülür. Qadınlar istismar olunur, onlar xəstə deyillər! Biz obyektiv şərtləri dəyişdirməliyik, onlara uyğunlaşmamalıyıq. Terapiya isə işə yaramayan şəxsi dediyiniz alternativə uyğun gəlir.
Qrupdakı qadınların aktual şəxsi problemlərini həll etmək üçün çox iş görməmişik. Müzakirə mövzularını əsasən iki metodla seçirik: Kiçik bir qrupda növbə ilə suallar hazırlanır, məsələn, qız ya oğlan uşağını üstün tutursunuz/tuturdunuz və ya uşaq istəmirsinizmi, niyə? Əgər kişiniz sizdən çox pul qazanarsa, bu münasibətinizə necə təsir edər? Bəs sizdən az qazanarsa necə? Sonra isə sualları şəxsi təcrübələrimizə əsasən cavablandırırıq. Hamı bu şəkildə fikirlərini ifadə edir. Görüşün sonunda cavabları yekunlaşdırmağa, ümumiləşdirməyə və əlaqələr qurmağa çalışırıq.
Bu məqamda inanıram ki, bu analitik sessiyalar siyasi fəaliyyət formasıdır. Bu seanslara “şəxsi problemlərim” haqqında danışmaq istədiyim və ya buna ehtiyacım olduğu üçün getmirəm. Əslində getməzdim. Amma həmişə bir hərəkat qadını olaraq güclü, fədakar, başqalarını düşünən, özünü qurban verən və ümumilikdə həyatının idarəsi öz əllərində olan biri olmağım üçün təzyiqlərə məruz qalmışam. Həyatımdakı problemləri qəbul etmək zəif olmağa bərabər görülüb. Buna görə də hərəkat baxımından güclü qadın olmaq istəyirəm və şəxsi həll yolunu tapa bilmədiyim həqiqi problemlərimin olduğunu (birbaşa kapitalist sistemlə əlaqəli problemlər istisna olmaqla) qəbul etmirəm. Mahiyyət etibarilə həyatımla əlaqədar mənə deyilənləri təkrarlamaq əvəzinə hər şeyi olduğu kimi ifadə etmək və həqiqətən inandıqlarımı söyləmək elə siyasi fəaliyyətdir.
Ona görə də bu görüşlərdə iştirakımın səbəbi hansısa şəxsi problemimi həll etmək deyil. Bu qruplarda kəşf etdiyimiz ilk məsələlərdən biri budur ki, şəxsi problemlər siyasi problemlərdir. Hazırda şəxsi həll yolu yoxdur. Sadəcə birgə həll yolu üçün birgə fəaliyyət mümkündür. Mən bu görüşlərə getdim və getməyə də davam edirəm, çünki bu görüşlər sayəsində bütün oxuduqlarımın, bütün “siyasi müzakirələrim”in, “siyasi fəaliyyətim”in, və hərəkatdakı dörd bütöv ilimin mənə verə bilmədiyi siyasi anlayış qazandım. Artıq həyatın sadəcə yaxşı tərəflərini görməyi dayandırmağa və qadın olaraq həyatımın nə qədər amansız olduğu həqiqəti ilə üzləşməyə məcbur oldum. Əvvəllər “digər insanların” mübarizələrində yaşadığım ezoterik, intellektual anlayışlar, həmçinin imtiyazlarımdan doğan öhdəliklərimin – “noblesse oblige” gətirdiyi hisslərdən fərqli olaraq hər şeyi instinktiv olaraq anlamağa başlayıram.
Hazırda şəxsi həll yolu yoxdur. Sadəcə birgə həll yolu üçün birgə fəaliyyət mümkündür.
Biz bunları müzakirə edərkən inkar etmirik ki, bu sessiyaların həmçinin ən azı iki terapevtik tərəfi də var. Mən bu aspekti şəxsi terapiyanın əksinə “siyasi terapiya” adlandırardım. Bunlardan ən vacibi özünü günahlandırmaqdan əl çəkməkdir. Təsəvvür edirsinizmi, əgər qadınlar, qaradərililər və işçilər (mənim işçi tərifim yaşamaq üçün işləmək məcburiyyəti olmayanların əksinə belə bir öhdəliyi olan hər kəsdir. Bütün qadınlar işçidir) çarəsiz vəziyyətlərimizə görə özümüzü günahlandırmağı dayandırsaq, nə baş verərdi? Mənə elə gəlir ki, bütün ölkənin bu cür siyasi terapiyaya ehtiyacı var. Afroamerikan vətəndaş haqları hərəkatının özünəməxsus şəkildə etdiyi də budur. Biz də bunu öz yolumuzla edəcəyik. Hazırda özümüzü günahlandırmağı dayandırırıq. Həyatımızda ilk dəfə özümüz üçün düşündüyümüzü hiss edirik. Lilith cizgi filmində də deyildiyi kimi, “Mən dəyişirəm. Zehnim əzələ yığır”. Kimlər ki Marks, Lenin, Engels, Mao və Honun bu mövzuda yeganə və son “yaxşı sözə” sahib olduğuna və qadınların əlavə edəcək bir şeylərinin olmadığına inananırlar, əlbəttə ki, onlar üçün bu qruplar vaxt itkisidir.
“Alternativ həyat tərzləri” və ya “azad” qadın olmağın nə demək olduğu mövzularına isə mənim iştirak etdiyim qruplar da toxunmayıblar. Amma çox erkən belə bir nəticəyə gəlmişik ki, hazırkı şərtlər altında bütün alternativlər pisdir. İstər bir kişi ilə ya da kişi olmadan, istər icma və ya cütlük şəklində ya da təkbaşına, istər evli, istərsə də evli olmadan, istər başqa qadınlarla yaşayaq, istər azad sevgini, istər seksual münasibətlərdən uzaq qalmağı, istər lezbiyan həyatı, istərsə də bunların hər hansı bir kombinasiyasını seçməyimizdən asılı olmayaraq, hər bir pis vəziyyətin yaxşı və pis tərəfləri var. “Daha azad” yol yoxdur; sadəcə pis alternativlər var.
… hazırkı şərtlər altında bütün alternativlər pisdir… “Daha azad” yol yoxdur; sadəcə pis alternativlər var.
Bu, haqqında danışmağa başladığımız ən vacib nəzəriyyələrdən birinin tərkib hissəsidir. Biz buna “qadın tərəfdarı xətti” deyirik. Onun təməl prinsipi budur ki, qadınlar həqiqətən düzgün insanlardır. Qadınlar olaraq haqqımızda deyilən pis şeylər ya mifdir (qadınlar axmaqdır), ya qadınların fərdi mübarizələri üçün istifadə etdikləri taktikalardır (qadınlar qancıqdır), ya da əslində yeni qurulacaq cəmiyyətə gətirmək və kişilərdə də olmasını istədiyimiz məsələlərdir (qadınlar həssasdır, emosionaldır). Qadınlar istismar olunan insanlar olaraq öz seçimlərinə görə deyil, zərurətdən (kişilərin yanında axmaq kimi davranırlar) hərəkət edirlər. Onlar həyatda qalmaq üçün möhtəşəm texnikalara yiyələniblər, məsələn, bir işi və ya bir kişini əldə etmək və ya əldə saxlamaq üçün gözəl görünmək və qımışmaq. Bunlar elə texnikalardır ki, birliyin gücü onların yerlərini alana qədər ehtiyac olduqca istifadə edilməlidir. Qadınlar (qaradərililər və işçilər kimi) təkbaşına mübarizə aparmamaqla əslində ağıllı davranmış olurlar. Evdə olmaq iş dünyasının xoşagəlməz rəqabəti içərisində olmaqdan heç də pis deyil. İkisi də pisdir. Qaradərililər və işçilərin də etdiyi kimi qadınlar olaraq “uğursuzluqlar”ımıza görə özümüzü günahlandırmağı dayandırmalıyıq.
Bunları ifadə edə və hər bir qadının həyatı ilə əlaqələndirə biləcəyimiz nöqtəyə gəlmək təqribən on ayımızı aldı. Bunlar necə hərəkət edəcəyimiz nöqteyi-nəzərindən vacib idi. Qrupumuz ilk fəaliyyətinə çoxluğun rəyi ilə başlasa idi, küçələrə çıxıb evliliyə, uşaq sahibi olmağa, makiyaj edən qadınlara, evdar qadınlara qarşı, həmçinin azad sevgi və bioloji fərqlər nəzərə alınmadan bərabərlik üçün və daha tanrı bilir başqa nələr üçün nümayişlər keçirərdik. İndi bütün bunları “şəxsi həll yönümlü” adlandırırıq. “Fəaliyyət” qrupları tərəfindən həyata keçirilən bir çox işlər bu istiqamətlərdə olmuşdur. Miss Amerika Yarışmasında anti-qadın fəaliyyətləri ilə məşğul olan qadınlar nəzəriyyə olmadan fəaliyyət üçün səs-küy salan qadınlar idi. Hətta bir qrup özəl uşaq bağçası yaratmaq istəyirdi, amma o qadınların bu haqda real təhlilləri yox idi, onlar bilmirdi ki, həmin yeri qız uşaqlarının xeyrinə necə inkişaf etdirmək olar və o yer inqilabı necə sürətləndirə bilər.
Əlbəttə, bu, o demək deyil ki, biz fəaliyyət göstərməməliyik. Hazırda qrupdakı qadınların nəsə etmək istəməməsinin xüsusi səbəbləri var. Mənim səbəbim adətən üzərində işlədiyimiz məsələnin zəruriliyi və onu bildiyimiz ən yaxşı şəkildə etdiyimizdən, həmçinin “doğru” fəaliyyət olduğundan əmin olmağım olur. Bu səbəbdən evdən çıxıb hərəkat üçün “istehsal etməkdən” imtina edirəm. Fəaliyyət göstərib-göstərməməklə bağlı Nyu-Yorkdakı qrupumuzda xeyli konflikt yaşadıq. Miss Amerika Etirazı təklif olunan andan etibarən onu həyata keçirmək istədiyimizdən əmin idik. Məncə, səbəb bu idi ki, onun hamımızın həyatı ilə əlaqəli olduğunu başa düşürdük. Həm də hiss edirdik ki, bu, doğru bir fəaliyyətdir. Hərçənd, fəaliyyətlə əlaqədar qaydasında olmayan məsələlər var idi, amma əsas ideya həmişə öz yerində idi.
Bu da mənim “terapiya” və ya “şəxsi” deyə ittiham olunan qruplardakı təcrübəmdir. Ola bilsin ki, bəzi qruplar həqiqətən terapiya etməyə çalışırlar. Bəlkə də, cavab, birbaşa faəliyyət naminə şəxsi təcrübələrin təhlilini aradan qaldırmaq deyil, onun işə yaraması üçün nə edilə biləcəyini müəyyənləşdirmək idi. Bəzilərimiz bir vaxtlar bu barədə məlumat kitabçası yazmağa başladıq, ancaq qaralamadan o tərəfə keçə bilmədik. Yenidən üzərində işləyirik və ümid edirik ki, ən geci bir aya tamamlanacaq.
Sözsüz ki, hamımız səsləndirdiyimiz təcrübələrdən və hisslərdən nəticə çıxarmağı və əlaqələr qurmağı daha yaxşı öyrənməliyik. Bəzilərimiz hələ də təcrübə və hisslərimizi başqalarına ötürmək məsələsinin öhdəsindən gələ bilməmişik.
Digər bir məsələ, apolitik adlandırılan qadınlara qulaq verməliyik – ona görə yox ki onlara daha yaxşı təşkilatçılıq edə bilərik, ona görə ki biz birlikdə kütləvi hərəkatıq. Məncə, hərəkatda həmişə fəal olan bizlər dardüşüncəliliyə meyilliyik. Bizə elə gəlir ki, hərəkatdan olmayan qadınlar bizlə razılaşmadıqda bu, bizim düşüncə tərzimizdən deyil, onların “apolitik” olmalarından qaynaqlanır. Elə buna görə də qadınlar hərəkatı toplu şəkildə tərk edirlər. Bunun səbəbləri isə aydındır: biz artıq bezmişik, hər kəs üçün (digərləri üçün də) azadlıq istəyən, amma açıq-aydın ikiüzlülük edən kişilərin seks köləsi olmaqdan, onlar üçün mənasız işlər görməkdən artıq bezmişik. Amma həqiqətdə hələ daha çox səbəb var. Düşünürəm ki, “apolitik” qadınların hərəkatda olmamaq üçün çox yaxşı səbəbləri var və nə qədər ki onlardan “çevrəmizə qoşulmaları üçün bizim kimi düşünməli və yaşamalısınız” deyə tələb etsək, o qədər də itirəcəyik. Demək istədiyim odur ki, “apolitik” qadınların fərqindəliyi (mən onları xeyli siyasi hesab edirəm) elə bizim siyasi fərqindəliyimiz qədər əsaslıdır. Onu da müəyyən etməliyik ki, nəyə görə qadınların çoxu fəaliyyət göstərmək istəmir. Ola bilsin ki, fəaliyyətlə bağlı, yaxud niyə fəaliyyət göstərməyimizlə bağlı yanlış bir məqam var, bəlkə də, fəaliyyətin zəruriliyi hələ bizə tam aydın deyil.
